UGT1A1 genotiplendirme testi, karaciğerde önemli bir enzim olan UDP-glukuronil transferaz 1A1 (UGT1A1) geninde bulunan varyantların belirlenmesi amacıyla yapılan genetik analizdir. Bu enzim, özellikle bilirubin metabolizmasında ve bazı ilaçların (örneğin irinotekan) vücuttan atılımında kritik rol oynar. Test, hastaların ilaç metabolizması ve bazı hastalık riskleri açısından değerlendirilmesini sağlar.
UGT1A1 Genotiplendirme Nedir?
UGT1A1 geni, bilirubin ve bazı toksik maddelerin vücuttan atılmasını sağlayan glukuronidasyon sürecinde görev alır. Genotiplendirme testi, bu genin promoter bölgesindeki (örneğin TA tekrar sayısı) veya kodlama bölgelerindeki varyantları saptar.En bilinen varyantlar:
- UGT1A1*28 (TA7 tekrar): Gilbert sendromu ile ilişkilidir
- Diğer 1A1 allelleri: *1, *6, *36, *37 gibi farklı varyantlar bulunur
Ne İçin Yapılır?
Gilbert sendromu ve diğer hiperbilirubinemi türlerinin tanısı için İlaç metabolizması değerlendirmesi (özellikle irinotekan kemoterapisi öncesi) Karaciğer fonksiyon bozukluklarının genetik temelini araştırmak Farmakogenetik rehberlik sağlamak Tedavi dozlarının kişiye göre ayarlanmasında yol göstermek
Kimler İçin Tavsiye Edilir?
Sürekli sarılık (hiperbilirubinemi) yaşayan bireyler Kemoterapi (irinotekan gibi) alacak hastalar Gilbert sendromu tanısı konulan veya şüphe edilen hastalar Karaciğer hastalıklarında genetik neden araştırması yapılacak kişiler Farmakogenetik test gerektiren klinik durumlar
Hangi Değerler Arasında Olmalıdır?
Genotip sonuçları şu şekilde sınıflandırılır:- **UGT1A11/1: Normal fonksiyon (en sık genotip)
- **UGT1A11/28 veya **UGT1A128/28: Gilbert sendromu riski artar, enzim aktivitesi azalır
- Diğer varyant kombinasyonları: Klinik etkiye göre değişir
Yüksek Çıkması Ne Anlama Gelir?
Bu testte “yüksek” veya “düşük” terimi kullanılmaz. Ancak, UGT1A1*28 gibi mutasyonların varlığı, enzimin fonksiyonunun azalması anlamına gelir ve bu durum vücutta bilirubin birikimi (sarılık) ve ilaç toksisitesine yatkınlık yaratır.
Yüksekliği Neden Olur?
- Genin promoter bölgesindeki TA tekrar sayısının artması (örneğin 6 yerine 7 tekrar olması)
- Diğer fonksiyon kaybı yaratan mutasyonlar
Yüksekse Hangi Belirtiler Gözükür?
- Hafif veya orta derecede sık tekrarlayan sarılık
- Kan testlerinde artmış indirekt bilirubin
- İrinotekan gibi ilaçlarda yan etki artışı (nötropeni, ishal) riski
Düşük Çıkması Ne Anlama Gelir?
- Normal UGT1A1 fonksiyonu vardır, bilirubin metabolizması genellikle sağlıklıdır.
- İlaç metabolizması normal düzeydedir.
Düşüklüğü Neden Olur?
- Normal promoter dizilimine sahip olmak
- Patolojik mutasyon olmaması
Düşükse Hangi Belirtiler Gözükür?
Genellikle belirti yoktur. Bilirubin seviyesi normaldir ve ilaç metabolizması etkilenmez.
Sonuç olarak:
UGT1A1 genotiplendirme testi, hem Gilbert sendromu gibi benign hiperbilirubinemi durumlarının tanısında hem de ilaç metabolizmasına bağlı toksisite riskinin önceden belirlenmesinde önemli bir araçtır. Klinik kararlar ve tedavi planlaması için genetik sonuçların değerlendirilmesi mutlaka uzman hekim tarafından yapılmalıdır.
Etiketler: UGT1A1, genotiplendirme, Gilbert sendromu, hiperbilirubinemi, farmakogenetik, irinotekan, karaciğer enzimleri, genetik test, ilaç metabolizması, genetik varyant, genetik danışmanlık, genetik test