TPMT genotiplendirme,
tiopürin ilaçlarının metabolizmasında kritik rol oynayan TPMT (Tiopürin Metil Transferaz) enziminin genetik varyasyonlarını tespit eden bir testtir. Bu test sayesinde, tiopürin içeren ilaçlara (örneğin azatiyoprin, merkaptopurin) karşı bireysel tolerans ve yan etki riski belirlenir.
TPMT Genotiplendirme Nedir?
TPMT geni, vücutta tiopürin bazlı ilaçların metabolizasyonundan sorumludur. Genetik varyasyonlar enzimin aktivitesini etkiler:
- Normal aktivite
- Azalmış aktivite
- Hiç aktivite yok (defektif)
Genotiplendirme testi, bu varyantları tespit ederek kişinin metabolik fenotipini belirler.
Ne İçin Yapılır?
Tiopürin ilaçlarının doz ayarlaması için
İlaca bağlı toksisite riskini azaltmak
Kemik iliği baskılanması, anemi gibi ciddi yan etkilerin önlenmesi
Kişiye özel tedavi planlaması yapmak
Genetik danışmanlık sürecini desteklemek
Kimler İçin Tavsiye Edilir?
Tiopürin tedavisi başlanacak hastalar (özellikle otoimmün hastalıklar ve lösemi tedavisi görenler)
Tiopürin yan etkisi şüphesi olanlar
Tedavi öncesi güvenli doz belirlemek isteyenler
Hangi Değerler Arasında Olmalıdır?
Genetik test sonucu fenotipler:
- Normal metabolizer: TPMT geninde patojenik varyant yok veya tekallelik taşıyıcı (normal aktivite)
- Intermediate metabolizer: Tek allel mutasyonlu, azalmış enzim aktivitesi
- Poor metabolizer: Her iki allelde mutasyon var, çok düşük veya yok denecek kadar enzim aktivitesi
Yüksek Çıkması Ne Anlama Gelir?
TPMT aktivitesinin yüksek olması genetik olarak nadirdir ve klinik anlamda önemli değildir. Testte genetik varyant olmaması
normal enzim aktivitesini gösterir.
Yüksekliği Neden Olur?
- Normal TPMT genotipi
- Enzim aktivitesinde yüksekliğe yol açan genetik varyant bulunmaz
Yüksekse Hangi Belirtiler Gözükür?
Yüksek TPMT aktivitesi genellikle yan etki riskini azaltır, bu nedenle belirgin klinik şikayet olmaz.
Düşük Çıkması Ne Anlama Gelir?
Düşük TPMT aktivitesi, tiopürinlerin toksik birikimine yol açabilir. Bu durum ciddi kemik iliği baskılanması ve yan etkilere neden olur.
Düşüklüğü Neden Olur?
- TPMT geninde patojenik mutasyonlar (ör. TPMT *2, *3A, *3C)
- Otozomal resesif kalıtım ile her iki allelde mutasyon bulunması
Düşükse Hangi Belirtiler Gözükür?
- Kemik iliği yetmezliği
- Agranülositoz
- Anemi
- İmmün sistem baskılanması
- Enfeksiyonlara yatkınlık
Sonuç olarak:
TPMT genotiplendirme testi, tiopürin içeren ilaçlarla tedavi öncesinde mutlaka yapılmalıdır. Böylece hastalar toksik yan etkilerden korunur, ilaç dozu bireyselleştirilir ve güvenli tedavi sağlanır. Genetik test ve farmakogenetik yaklaşım, modern tıbbın önemli araçlarındandır.
Etiketler: TPMT, genotiplendirme, tiopürin metabolizması, farmakogenetik, ilaç toksisitesi, kemik iliği baskılanması, azatiyoprin, merkaptopurin, genetik test, kişiye özel tedavi, genetik danışmanlık
