ACTH (Adrenokortikotropik Hormon), hipofiz bezinden salgılanan ve böbreküstü bezlerini uyararak kortizol üretimini tetikleyen önemli bir hormondur. Kortizol ise vücudun stres yanıtı, kan şekeri dengesi, bağışıklık sistemi ve tansiyon gibi birçok hayati fonksiyonunu düzenler.
Bu nedenle, ACTH testi, vücutta hormon üretiminin düzgün işleyip işlemediğini değerlendirmek için yapılır.
Cushing sendromu veya Addison hastalığı gibi adrenal bozuklukların teşhisi
Hipofiz bezi veya böbreküstü bezi tümörlerinin değerlendirilmesi
Stres hormonu (kortizol) seviyeleri ile birlikte değerlendirme yapmak
Yorgunluk, kilo değişimleri, tansiyon düzensizlikleri gibi belirtilerin hormonal kökenini araştırmak
Genellikle sabah saatlerinde alınan kan örneğiyle:
Normal ACTH seviyesi: 10 – 60 pg/mL
(Not: Referans aralığı kullanılan test kitine ve laboratuvara göre farklılık gösterebilir.)
ACTH'nin normalden yüksek çıkması, genellikle hipofiz bezinden fazla hormon salgılandığını ve adrenal bezlerin aşırı uyarıldığını gösterir.
Cushing hastalığı (hipofiz tümöründen kaynaklı)
Ektopik ACTH salgılayan tümörler (örneğin akciğer kanseri)
Addison hastalığı (adrenal bez yetmezliği – böbreküstü bezi kortizol üretemez)
Stres, travma, ciddi enfeksiyonlar
Hipoglisemi (düşük kan şekeri)
Kilo alımı, özellikle yüz ve karın bölgesinde
Yüzde yuvarlaklaşma (ay yüz)
Yüksek tansiyon
Kas zayıflığı
Ciltte morarma veya çatlaklar
Kemik erimesi, sinirlilik, uykusuzluk
ACTH düşüklüğü, hipofiz bezinin yeterince hormon üretmemesi veya adrenal bezlerin kontrolsüz kortizol salgılaması sonucu gelişebilir.
Hipofiz yetmezliği (hipopituitarizm)
Uzun süreli kortikosteroid kullanımı
Adrenal tümörler (kortizolü kontrolsüz şekilde üretir, geri bildirimle ACTH baskılanır)
Sheehan sendromu (doğum sonrası hipofiz hasarı)
Kronik yorgunluk ve halsizlik
Kas kaybı ve zayıflık
İştah azalması ve kilo kaybı
Düşük tansiyon
Depresyon ve motivasyon düşüklüğü
Tuz isteği artışı (özellikle Addison hastalığında)
Test sonucu yüksek veya düşükse, genellikle kortizol testi ile birlikte değerlendirilir.
Doktorunuz, gerekirse MR görüntüleme, dexametazon supresyon testi veya CRH testi gibi ileri tetkikler isteyebilir.
Tedavi, altta yatan nedene göre; ilaç tedavisi, hormon replasmanı, cerrahi müdahale ya da radyoterapi şeklinde planlanabilir.
Bu nedenle, ACTH testi, vücutta hormon üretiminin düzgün işleyip işlemediğini değerlendirmek için yapılır.
ACTH Tahlili Ne İçin Yapılır?
Cushing sendromu veya Addison hastalığı gibi adrenal bozuklukların teşhisi Hipofiz bezi veya böbreküstü bezi tümörlerinin değerlendirilmesi Stres hormonu (kortizol) seviyeleri ile birlikte değerlendirme yapmak Yorgunluk, kilo değişimleri, tansiyon düzensizlikleri gibi belirtilerin hormonal kökenini araştırmak
ACTH Normal Değer Aralığı
Genellikle sabah saatlerinde alınan kan örneğiyle: Normal ACTH seviyesi: 10 – 60 pg/mL(Not: Referans aralığı kullanılan test kitine ve laboratuvara göre farklılık gösterebilir.)
ACTH Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
ACTH'nin normalden yüksek çıkması, genellikle hipofiz bezinden fazla hormon salgılandığını ve adrenal bezlerin aşırı uyarıldığını gösterir.
Yüksekliğin Olası Nedenleri
Cushing hastalığı (hipofiz tümöründen kaynaklı) Ektopik ACTH salgılayan tümörler (örneğin akciğer kanseri) Addison hastalığı (adrenal bez yetmezliği – böbreküstü bezi kortizol üretemez) Stres, travma, ciddi enfeksiyonlar Hipoglisemi (düşük kan şekeri)
Yüksek ACTH Belirtileri
Kilo alımı, özellikle yüz ve karın bölgesinde Yüzde yuvarlaklaşma (ay yüz) Yüksek tansiyon Kas zayıflığı Ciltte morarma veya çatlaklar Kemik erimesi, sinirlilik, uykusuzluk
ACTH Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
ACTH düşüklüğü, hipofiz bezinin yeterince hormon üretmemesi veya adrenal bezlerin kontrolsüz kortizol salgılaması sonucu gelişebilir.
Düşüklüğün Olası Nedenleri
Hipofiz yetmezliği (hipopituitarizm) Uzun süreli kortikosteroid kullanımı Adrenal tümörler (kortizolü kontrolsüz şekilde üretir, geri bildirimle ACTH baskılanır) Sheehan sendromu (doğum sonrası hipofiz hasarı)
Düşük ACTH Belirtileri
Kronik yorgunluk ve halsizlik Kas kaybı ve zayıflık İştah azalması ve kilo kaybı Düşük tansiyon Depresyon ve motivasyon düşüklüğü Tuz isteği artışı (özellikle Addison hastalığında)
ACTH Testi Sonrası Ne Yapılmalı?
Test sonucu yüksek veya düşükse, genellikle kortizol testi ile birlikte değerlendirilir. Doktorunuz, gerekirse MR görüntüleme, dexametazon supresyon testi veya CRH testi gibi ileri tetkikler isteyebilir. Tedavi, altta yatan nedene göre; ilaç tedavisi, hormon replasmanı, cerrahi müdahale ya da radyoterapi şeklinde planlanabilir.